Yeşil dönüşüme kaldıraç tesiri: Türkiye Yeşil Fonu

Büşra Zeynep Özdemir, Dünya Bankası tarafından açıklanan Türkiye Yeşil Fonu’nu ve fonun Türkiye’nin sürdürülebilir geleceğine sağlayacağı yararları AA Tahlil için kaleme aldı.

***

Küresel ısınma ve iklim değişikliği ile çaba, 2000’li yılların başından bu yana ülkelerin gündemlerini ve memleketler arası gündemi en fazla meşgul eden bahisler ortasında yer alıyor. 1992 yılında imzaya açılan Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Mukavelesi (BMİDÇS), iklim değişikliğiyle uğraş alanındaki birinci memleketler arası mutabakat olarak tarihte yerini aldı. Bu mutabakatla çok sayıda ülke için sera gazı emisyonlarının azaltılması tarafında belirlenen maksatların nasıl gerçekleştirileceği problemi de kıymet kazanmaya başladı. Kontratın gerekliliklerinin yerine getirilmesinin değerli bir finansal dayanak muhtaçlığını ortaya çıkaracağı öngörülürken bahse mevzu gereksinimin karşılanabilmesi için uzun süren çalışmalar yapıldı. Kontratta birtakım ülkelere “gelişmiş ülke” sıfatıyla EK-1 ve EK-2 listelerinde yer verilmesi ve bu ülkelerden gelişmekte olan ülkelere aktarmak üzere finansal takviyenin yanı sıra teknoloji paylaşımının beklenmesi, listelerin adil yapılıp yapılmadığı tartışmalarına neden olmuştu. Türkiye üzere kimi gelişmekte olan ülkelerin de uzun müddet durumlarının gözden geçirilmesini talep ettiği ve bu nedenle mutabakatlara çekince koyduğu biliniyor.

Talepleri üzerine 2001 yılında EK-2 listesinden çıkarılan ve EK-1 listesindeyse “özel koşulları bulunan” ülke olarak yer alması kabul edilen Türkiye 2004 yılında BMİDÇS’ye, 2009 yılında ise Kyoto Protokolü’ne taraf oldu. Sonrasında ise emisyon azaltımı, iklim değişikliğine adaptasyon, teknoloji transferi ve kapasite geliştirilmesi için finansal dayanak alabilecek ülkeler ortasına katılan Türkiye, 2021 yılında da bu hakkını gizli tutarak Paris İklim Muahedesi’ni imzaladı. Bu tarihe dek global iklim değişikliğiyle çaba çalışmalarına ferdi uğraşları ile katkı sunan Türkiye, özellikle yenilenebilir güç kaynaklarına yaptığı yatırımlar eşliğinde elektrik gücü konseyi gücünde yenilenebilir güce dayalı santral sayısını artırdı ve Avrupa’nın en fazla yenilenebilir şurası gücüne sahip ülkeleri ortasında yer almayı başardı. Lakin Türkiye’nin hem 2053 Net Sıfır Emisyon amacına ulaşabilmesi için sera gazı emisyonlarının azaltılması ismine hem de iklim değişikliğinden en fazla etkilenmesi beklenen jenerasyonlardan birinde yer alması nedeniyle iklim değişikliğine ahenk sağlaması ismine devam eden finansal takviyeye muhtaçlığı olduğu bir gerçektir.

Yeşil dönüşüme finansal takviye: Türkiye Yeşil Fonu

Bilindiği üzere iklim değişikliği ile uğraş ederken ekonomik büyümenin sürdürülmesi, başta gelişmekte olan ülkeler olmak üzere, az gelişmiş ülkelerin de gündeminde yer alan bir bahistir. Çevresel açıdan sürdürülebilir iktisat ise “yeşil dönüşüm”ün sağlanmasından geçiyor. Yeşil dönüşüm ise en fazla sera gazı salımına neden olan ağır güç kullanılan kesimler olmak üzere, tüm kesimlerde sera gazı salımlarının azaltılmasını mümkün kılacak bir dönüşümü gerekli kılıyor. Yeşil dönüşüm dallarda esaslı bir değişiklik muhtaçlığı ortaya çıkararak önemli finansal kaynak talebine neden olurken iklim mutabakatlarında verilen taahhütlerin yerine getirilmesi de bu talebin karşılanmasından geçiyor. “Türkiye Yeşil Fonu” da bu noktada değer kazanıyor.

Türkiye’de yeşil dönüşüm sürecinin hızlandırılması için kurulacak Türkiye Yeşil Fonu, Türkiye Sınai Kalkınma Bankası tarafından yönetim edilecek bir finansal takviye sistemidir. Fonun Sermaye Piyasası Heyeti mevzuatına tabi ve teşebbüs sermayesi yatırım fonu statüsüne sahip olması planlanıyor. Yeşil Yatırım Fonu ile yeşil dönüşüm sürecine katılan işletmelerin sermaye muhtaçlığı karşılanarak sürecin hızlandırılması ve Türkiye’nin sürdürülebilir kalkınma yolunda attığı adımların güçlendirilmesi hedefleniyor. Fonun birinci etapta Dünya Bankası tarafından sağlanacak 155 milyon dolar fiyatındaki kredi ile oluşturulması ve önceliğin küçük ve orta ölçekli işletmelere verilmesi planlanıyor. Yüksek sera gazı emisyonuna neden olan işletmelerin dönüşüm sürecine süratlice dahil olması gerektiği göz önüne alındığında da Türkiye Yeşil Fonu’ndan birinci olarak güç ve imalat kesiminde faaliyet gösteren paydaşların yararlanması bekleniyor. Özel bölümün de sermaye aktarmasıyla vakitle derinlik kazanacağı öngörülen fonun, Türkiye’nin yeşil dönüşümünde belirleyici bir rol oynaması amaçlanıyor.

Fonun sağlayacağı beklenen kazanımlar

Yeşil dönüşüm, Türkiye’nin sadece emisyon azaltım maksadı açısından değil, tıpkı vakitte ticari münasebetleri açısından da değer taşıyor. 1995 yılından bu yana Gümrük Birliği’nin üyesi olan Türkiye, Avrupa Birliği’nin (AB) bu alandaki düzenlemelerine de tabi. AB’nin 2050’de Net Sıfır Emisyon gayesine ulaşabilmek için geliştirdiği ekim ayı prestijiyle geçiş süreci başlatılan Sonda Karbon Düzenleme Sistemi (SKDM) Gümrük Birliği kapsamında yapılan ticarete uygulanacak. Sistem 2026 yılında öncelikli olarak elektrik gücü üretimi, demir-çelik, alüminyum, çimento, gübre ve hidrojen üretim kesimlerinde faaliyete alınacak. Türkiye’nin en fazla ihracat yaptığı pazarın AB olduğu ve bahse husus kesimlerin ihracatta hatırı sayılır bir yer tuttuğu dikkate alındığında, Türkiye Yeşil Fonu’nun bu dallardan başlanarak faaliyete alınması daha da değer kazanıyor. Türkiye’nin SKDM sonrası avantajlı pozisyonunu muhafazası için de bu bölümlerde tüm üretim süreçlerinin yanı sıra mal ve eserlerin teslim edilmesi sürecinin de düşük emisyonlu olması, mümkün olduğunca karbonsuzlaştırılması gerekiyor.

İstihdam edilebilir geniş bir nüfusa sahip Türkiye, gelişen iktisadı ve yüksek yenilenebilir güç kaynakları potansiyeliyle yeşil işler için bir cazibe merkezi de oluyor. Sahip olduğu coğrafik pozisyonu ve çok istikametli proaktif dış siyaseti sayesinde çok sayıda ticaret yoluna aracılık yapabilmesi, Türkiye Yeşil Fonu’nu yeni yatırım fırsatlarının oluşturulması için de kıymetli kılıyor. Yabancı yatırımcıların iştirakiyle yüksek derinliğe ulaşarak yeni iş alanları ve ticari bağlar yaratma potansiyelinin yüksek olduğu düşünülen Türkiye Yeşil Fonu’nun Türkiye iktisadının sürdürülebilirliğinin yanı sıra bölgesel ve global ticaretin karbondan arındırılmasına da katkı sağlaması epeyce olası.

[Büşra Zeynep Özdemir, Doktora Adayı, Araştırmacı, SETA Vakfı]

Makalelerdeki fikirler müellifine aittir ve Anadolu Ajansının editöryal siyasetini yansıtmayabilir.