Kayseri’de ‘altın meyve’ olarak bilinen cehri bitkisi tekrar canlanıyor

KAYSERİ’de, 150 yıl evvel ‘altın meyve’ olarak bilinen ve yılda 700 ton hasat edilerek, Avrupa’daki pek çok boya fabrikasına ihraç edilen ‘cehri’ bitkisi, endüstriyel boyanın ortaya çıkması ile birlikte mukadderatına terk edildi. Günümüzde doğal boyaya tekrar talebin artmasıyla yatırım yapılmayı bekleyen ‘cehri’ bitkisi, kentin imara açılan birtakım bölgelerinde yetişmesi nedeniyle de yok olma tehlikesi ile karşı karşıya kaldı. Erciyes Üniversitesi (ERÜ) Genom ve Kök Hücre Merkezi’nde meyve genetiği ve ıslahı üzerine çalışmalar yapan Doç. Dr. Kahraman Gürcan (46), “Kayseri, cehri yetiştiriciliğinin başşehriydi. Avrupa’nın vakit içinde cehriye olan talebi azaldı ve cehri bahçeleri yazgılarına terk edildi” dedi.

Kayseri’de, 19’uncu yüzyıl başlarından itibaren kentin kıymetli ekonomik kaynaklarından biri olarak evvel çıkan ‘cehri’ bitkisi, 1860’da sentetik boyanın ortaya çıkması ile birlikte cazibesini yitirdi. Kayseri ve etrafında 700 bin ton hasat edilen ve Avrupa’nın kıymetli boya fabrikalarının ham unsur kaynağı olan cehri bitkisi, kent genelinde mescitler başta olmak üzere pek çok vakfın da kıymetli gelir kaynakları ortasında yer aldı. Endüstriyel boyanın ortaya çıkmasının akabinde ise, Kayseri’deki cehri bahçeleri de yazgısına terk edilerek, yok olma tehlikesi ile karşı karşıya kaldı. ERÜ Genom ve Kök Hücre Merkezi’nde meyve genetiği ve ıslahı üzerine çalışmalar yapan Doç. Dr. Kahraman Gürcan, “Bundan 150 yıl evvel bu mevsimde Kayseri’nin dağlık yamaçlarında ağır bir hasat edildiğini görebilirdik.Kayseri’de çok kıymetli bir ticari boya bitkisiydi. Bu civarda tam 700 bin ton cehri üretiliyordu. İngiltere’nin Manchester kenti başta olmak üzere Rusya’da dahil Avrupa’nın pek çok kıymetli boya fabrikasına, Kayseri’den cehri bitkisi ihraç ediliyordu” diye konuştu.

‘SENTETİK BOYA İLE BİR ARADA TALEP AZALDI’

Günümüzdeki tarım eserlerinin ihracatından daha fazla cehri ihraç edildiğine vurgu yapan Gürcan, “Türkiye’de kayısı ihracatı 100 bin ton, fındık ihracatı ise 350 bin ton. Yani fındıktan bile iki kat fazla cehri üretiliyordu. Bu bitki, Kayseri’den Mersin ve İzmir limanlarına gidiyordu. Oradan da bütün Avrupa ve Rusya’ya yayılıyordu. Kayseri, cehri üretiminin başşehriydi. 1860 ve 1870’lerde 1 okkası 30 kuruşa kadar gidiyordu. 1900’lü yıllarda 2 kuruşa kadar düştü, zira 1860’lı yıllarda sentetik boyalar üretilmeye başlandı. Avrupa’nın vakit içinde cehriye olan talebi azaldı ve cehri bahçeleri bahtlarına terk edildi. 1930’lardan sonra hiç üretilmedi” sözlerini kullandı.

‘YENİDEN DOĞAL BOYAYA TALEP ARTTI’

Son 10 yılda doğal boyaya yine talep olmasının ‘cehri’ bitkisini yine ‘altın meyve’ olarak ticaretinin yapabileceğini de imkan sağladığını da kelamlarına ekleyen Doç. Dr. Kahraman Gürcan, “Organik boyanın dünya piyasasındaki kıymeti 4-5 milyar dolar civarında. 2028 yılına kadar 6-7 milyar dolara kadar çıkacağı iddia ediliyor. Kayseri’nin klasik bitkisi olan cehri, kentin bütün eski mahallerinde ve yüksek bölümler ile köylerde mevcut biçimde bahtına terk edilmiş durumda. Ekonomik olarak çok avantajlı bir bitki. Su ve gübre verilmiyor. Doğal olarak kurak şartlarda yetişiyor. 1800’lü yıllarda bu bitkiye altın ağaç deniliyordu. Bu bitkinin tekrar ayağa kaldırılması ve yatırım yapılarak, organik boya pazarında da yer alması gerekiyor” dedi.

‘PEK ÇOK İLÇE GEÇİMİNİ BU BİTKİDEN SAĞLIYORDU’

Kayseri’de pek çok ilçenin geçmişte bu bitki ile ekonomik yarar elde ettiğini kaydeden Gürcan, şöyle konuştu: “Kayseri’nin Hacılar ilçesi daha evvel cehri bitkisi ile geçimini sağlıyormuş. Bağları ile meşhur Gesi, 850 dönüm arazinin 750 dekarı cehri üretimine ayrılmış. Kayıtlarda hala mevcut olan 100’ün üzerinde köy ve 50’nin üzerinde mahallede de cehri üretimi yapılıyormuş. Mescitlerin ve vakıfların cehrilikleri varmış. Tohumlarından çok kolay çoğalabilen bir çeşit. 2’nci yılında meyve veriyor. 3’üncü yılından itibaren de meyve artıyor. Olgunlaştığında da çalı başına 10 kilogram meyve alınabiliyor.” (DHA)