Sivil toplum kuruluşlarından ‘iklim maksadı yenilensin, iktisat güçlensin’ daveti

İklim değişikliği alanında çalışan 17 sivil toplum ve fikir kuruluşu temsilcileri İstanbul Siyasetler Merkezi’nde bir ortaya gelerek Türkiye’nin emisyon azaltım gayesinin güncellenmesinin ülkeye sağlayacağı ekonomik yararları üzerine bir toplantı gerçekleştirdi. Toplantıda, Türkiye’nin vakit kaybetmeden 2030’a kadar yüzde 35 mutlak emisyon azaltımı yapmasına yönelik davette bulunuldu.

İklim değişikliği alanında çalışan STK’lar, geçen yıl başlattıkları kampanya kapsamında ‘İklim Maksadı ve Yeşil Dönüşümün Ekonomik Faydaları’ paneli düzenledi. Panele, ODTÜ İktisat Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ebru Voyvoda, İstanbul Siyasetler Merkezi (İPM) İklim Değişikliği Çalışmaları Koordinatörü Ümit Şahin, Sürdürülebilir İktisat ve Finans Araştırmaları Derneği (SEFiA) Yöneticisi Bengisu Özenç ile Sıhhat ve Etraf Birliği HEAL Türkiye Sıhhat ve Güç Siyasetleri Kıdemli Danışmanı Funda Gacal katıldı.

İklim STK’ları ve fikir kuruluşları, 30 Kasım’da Dubai’de başlayacak COP28 İklim Tepesi öncesi panel kapsamında hükümete ortak davette bulundu. Davette “Türkiye’nin, 2053’te net sıfır amacına ulaşabilmesi için, 2020 yılına kıyasla 2030’a kadar en az yüzde 35 mutlak emisyon azaltımı hedeflemesi gerekiyor” sözleri yer aldı.

EMİSYONLARIN 2030’A KADAR YÜZDE 30’DAN FAZLA ARTIRACAĞI AÇIKLANMIŞTI

Bu maksat, Türkiye’nin, emisyonlarını bugünden itibaren azaltmaya başlayarak 2020 yılındaki 523,9 MtCO2e (milyon ton karbondioksit eşdeğeri) düzeyinden 340 MtCO2e’ye çekmesi manasına geliyor. Türkiye geçen sene, emisyonlarını 2030’a kadar yüzde 30’dan fazla artıracağını açıklamıştı.

KATISÖZ: YEŞİL DÖNÜŞÜM İÇİN BUGÜNDEN MUTLAK AZALTIM GAYESİ KONULMASI GEREKİYOR

Toplantının açılış konuşmasını yapan Avrupa İklim Hareket Ağı (CAN Europe) Türkiye İklim ve Güç Siyasetleri Koordinatörü Hasret Katısöz, “Biz STK’lar olarak Türkiye’nin iklim maksadının güzelleştirilmesini talep ediyoruz. Türkiye geçen yıl iklim maksadı açıkladı. Olağanda maksatların 2030 perspektifinde bir azaltım ortaya koyması gerekir. Lakin açıklanan amaçta 2030 yılına kadar yüzde 30 civarında emisyon artışı öngörüldü. Biz 2030’a kadar yüzde 35 mutlak emisyon azaltım amacının belirlenmesi gerektiğine yönelik davetimizi tekrarlamak için buradayız. Hem global 1 buçuk derece amacıyla uyumlu hem de Türkiye’ye ekonomik yararlar getirecek yeşil dönüşüm için bugünden mutlak azaltım amacı konulması gerektiğini düşünüyoruz” dedi.

Türkiye’nin iklim eğilimini bir külfet olarak görmekten kurtulması gerektiğini söyleyen Katısöz, “İklim odaklı dönüşümün yararlarına odaklanmalıyız. Bu türlü yatırımlar istihdam artışı, iktisatta büyüme, güç maliyetlerinin azalması, güç bağımsızlığı üzere birçok faydayı beraberinde getiriyor. Siyaset yapıcıların bu yararlara odaklanıp bilimsel çalışmalardan yararlanarak daha tezli, global 1,5 amacıyla uyumlu ve bugünden fırsatlardan istifade etmemizi sağlayacak iklim siyasetlerini hayata geçirmelerini istiyoruz” diye konuştu.

“BUGÜN VERDİĞİMİZ HER KARAR BİZİ 2053’E YAKLAŞTIRABİLİR YA DA UZAKLAŞTIRABİLİR”

Katısöz, “Eğer bugünden emisyonlarımızı azaltırsak hem daha az maliyetli hem de planlı bir dönüşümü başarabiliriz. Ancak 2030, 2038’lere kadar emisyonlarımızı artırıp sonradan 2053 net sıfır olmayı öngörürsek daha maliyetli ve daha şiddetli bir yol olacak. Bugün verdiğimiz her karar bizi 2053’e yaklaştırabilir ya da uzaklaştırabilir. Bu açıdan 2030 amacı kritik” sözlerini kullandı.

ÖZENÇ: DÜNYADA TÜRKİYE’NİN DAHA SAVLI AKTÖR OLARAK YER ALMASINI İSTİYORUZ

Sürdürülebilir İktisat ve Finans Araştırmaları Derneği (SEFiA) Yöneticisi Bengisu Özenç ise “Ulusal emisyon azaltım amacının daha ülkü hale getirilmesini istiyoruz. Zira mevcut haliyle epey savsız bir düzeydir. Hem yatırımcıların hem de ticaret yapanların çok önünü göremeyeceği bir maksat sunuyor. Daha öngörülebilir bir ortam içerisinde değişen dönüşen global dünyada Türkiye’nin daha tezli aktör olarak yer almasını istiyoruz” dedi.

Türkiye’nin artıştan azaltım yapmayı hedeflediğini söyleyen Özenç, “Yani mevcut haliyle emisyon artışının devam edecek. Fakat bizim de talebimiz teknik olarak bu yapılabilir de bugünden itibaren emisyonlarda mutlak azaltımdır. Güç dönüşümünü hızlandırarak buna başlamak gerekiyor. Artık yenilenebilir güçler çok daha uygun fiyatlı bir formda piyasada bulunuyor. Tabi bir yandan yenilenebilir güce yatırım yaparken fosil yakıtlardan da çıkmak lazım. Sanayi, ulaştırma ve binalarda da önemli adımlar atılmalıdır. Güç verimliliğine de gereğince değer vermeliyiz” diye konuştu.

EKONOMİK YARARLAR 9 UNSUR İLE AÇIKLANDI

İklim alanında çalışan sivil toplum ve fikir kuruluşları, emisyon azaltım maksadının güncellenmesi ve maksada ulaşmak için somut adım atılması halinde Türkiye iktisadına sağlayacağı yararları 9 husus de sıraladı. Bu sıralama şöyle söz edildi:

“Yenilenebilir güce geçiş enflasyonu düşürebilir: SEFİA’nın raporuna nazaran güneş ve rüzgardan daha fazla elektrik üretilmesi halinde, tüketici enflasyonu 7 puan düşürülebilir.

Enerjide kendine yeterlilik başarılabilir: Kullandığı fosil yakıtların yüzde 78’ini ithal eden Türkiye, öteki ülkelere bağımlı ve güç krizlerine karşı savunmasız hale geliyor. Türkiye Paris Muahedesi’ni onayladığı Ekim 2021’den bugüne kadar kömür, gaz ve petrolden oluşan fosil yakıt ithalatı için 175 milyar dolar harcadı. Meğer EMBER’in çalışmasına nazaran Türkiye’nin güneşi ve rüzgarı ile üretilen elektrik, 1 yıl içinde 7 milyar dolar, yani neredeyse 1 aylık güç ithalatını önledi. Türkiye’nin 2030’a kadar kömürden çıkmasıyla ise mevcut durumda elektrik üretimindeki yüzde 60’lık yerlilik oranını yüzde 70’e kadar yükseltmek mümkün.

Enerji maliyetleri düşer: SEFİA’nın raporuna nazaran, Türkiye 2022’de planlanan güneş ve güç projelerini hayata geçirseydi elektrik üretim maliyeti yüzde 11,8 ucuzlayacaktı.

Yeni istihdam alanları yaratılır: Milletlerarası Güç Ajansı’nın raporuna nazaran, Türkiye’nin emisyon azaltım maksadını güncellemesi yeni istihdam alanları da yaratacak. Güneş ve rüzgar gücü yatırımları, kömürün 5 katı istihdam potansiyeli yaratıyor.

İşsizlik ve yoksullukla gayret imkanı yaratılır: Boğaziçi Üniversitesi akademisyenlerinin hazırladığı TÜBİTAK projesi raporuna nazaran, yeşil büyüme modeli hiçbir şey yapılmadığı bir senaryoya kıyasla ulusal geliri yüzde 7 artırabilir.  Üstelik bu modelde istihdam ve gelir, düşük gelirli bölgelerde yüksek gelirli bölgelere kıyasla daha fazla artıyor.

Sağlık problemleri ve meselelerin kamuya maliyeti azalır: HEAL’in raporuna nazaran, Türkiye’de 55 yıldır çalışan kömürlü termik santrallerin en az 200 bin kişinin erken vefatına ve en az 320 milyar Euro sıhhat maliyetine sebep olduğu kestirim ediliyor.

Rüzgar ve güneşi merkeze alan yüksek teknolojili, katma kıymetli yatırım alanları gelişir: İPM’nin ‘Yan Faydalar’  başlıklı çalışmasına nazaran, güneş ve rüzgardan elektrik üretim kapasitesinin artması sanayi üretimindeki ilgili bedel zincirini büyütecek; güneşte 15-25 GW’lık kapasite ekleri 0,8 milyar dolar olan üretimi 6,8 – 11,3 milyar dolar kadar artırabilir.

Küresel net sıfır dönüşüme uyumlu bir iktisat kurulur: AB ülkeleri en geç 2035’te petrolle çalışan yeni araçların satışını sonlandırmayı hedeflediği için elektrik temelli kesimlerin artması öngörülüyor. Dizel ve akaryakıtlı araba modülleri, Türkiye’nin çevresel eser ihracatında 2020 prestijiyle yüzde 11 hisseye sahip. 2026 yılında AB Sonda Karbon Düzenleme Sistemi ise üçüncü en büyük dış ticaret kalemi olan demir-çelik dalını etkileyecek. Net sıfır bir sanayi stratejisiyle Türkiye’nin bu dallardaki pozisyonu korunabilir.

Küresel iklim finansmanına erişim imkanı artar: Türkiye argümanlı iklim hareketlerini taahhüt ederek adil geçiş fonları üzere düşük karbonlu iktisada dönüşümün finansmanı imkanlarına erişim fırsatı yakalayabilir.”

ÇAĞRIDA BULUNAN KURULUŞLAR

Çağrıyı, Doğal Hayatı Müdafaa Vakfı (WWF-Türkiye), Ege Orman Vakfı, Greenpeace Akdeniz, HEAL Sıhhat ve Etraf Birliği, İklim Değişikliği Siyaset ve Araştırma Derneği (İDPAD), İNGEV, İstanbul Siyasetler Merkezi (İPM), Sürdürülebilir İktisat ve Finans Araştırmaları Derneği (SEFiA), TEMA Vakfı, Yeşil Niyet Derneği, YUVA, Avrupa İklim Hareket Ağı (CAN Europe), Fosil Yakıtların Ötesi (Beyond Fossil Fuels), İklim için Türkiye, İklim Öncüleri, Youth for Climate Türkiye ve Yuvam Dünya Derneği yaptı.