HALİDE EDİP’İN PRAG TABLOSUNUN KISSASI BELGESELE TAŞINDI

Çek ressam Alfons Mucha’nın 1928 yılında yaptığı yağlı boya Halide Edip Adıvar tablosu birinci sefer Çekya’nın başşehri Prag’da sergilendikten sonra belgesele taşındı.

Türkiye Cumhuriyeti Prag Büyükelçiliği tarafından, Cumhuriyetin 100’üncü yılını kutlama aktiflikleri kapsamında hazırlanan belgesel serisinin sonuncusu Cumhuriyetin tek bayan kurucusu olan Halide Edip Adıvar ismine yapıldı.

Çek ressam Alfons Mucha’nın 1928 yılında yaptığı yağlı boya Halide Edip Adıvar tablosu, Türkiye’nin Prag Büyükelçisi Hükümran Bağış’ın teşebbüsleriyle birinci sefer Çekya’nın başşehri Prag’da Cumhuriyetin 100. yılında gün yüzüne çıkıp, sanatseverlerle buluşmuştu.

Cumhuriyetin kurucuları ortasında yer alan, Atatürk’ün tercümanlığını ve sekreterliğini de yapan, şahsen Atatürk’ün talimatı ile o periyot ordudan ‘onbaşı’ rütbesi almış tek bayan olan Halide Edip Adıvar’ın Prag’da bulunan tek yağlı boya resmi Prag Büyükelçisi Hâkim Bağış’ın transferleriyle Polemik Medya tarafından belgeselleştirildi. Belgeselde Prag Büyükelçisi Bağış, Çek Senatosu’nda düzenlene standın ve Halide Edip tablosunun kıssasını anlattı.

‘PRAG’DA VAZİFEYE BAŞLADIĞIMDAN BERİ TABLONUN PEŞİNDEYİM’

Türkiye’nin Prag Büyükelçisi Hükümran Bağış, Halide Edip Adıvar belgeselinde, Halide Edip’in eşi Adnan Adıvar ile birlikte, Çek ressam Alfons Mucha’nın daveti üzerine 1925 yılında Prag’a gittiğini ve Adıvar ailesinin, ressam Alfons Mucha ile dünyadaki siyasi gelişmeler, edebiyat ve sanat üzerine fikir alışverişinde bulunduğunu ve Mucha’nın Adıvar’ın fikirlerinden çok etkilenmesi üzerine, Adıvar’ın bir fotoğrafını çektiğini kaydediyor. Prag Büyükelçisi Bağış, Mucha’nın Halide Edip Adıvar’dan bu kadar etkilenmesinin nedenini Halide Edip’in devrinin birinci bayan hakları savunucularından olmasına ve romanlarında, yapıtlarında bayan haklarının izlerinin yoğunluğuna bağlıyor.

Bu ağır sohbetlerin akabinde Mucha’nın, çok etkilendiği Halide Edip’in bir fotoğrafını çektiğini aktaran Hükümran Bağış, Mucha’nın bu fotoğrafı karakalem olarak çizdiğini, daha sonra da o kara kalemden esinlenerek yağlı boya bir tablo yaptığını belirtiyor.

Egemen Bağış, Prag’da misyona başladıkları günden beri tablonun izini sürdüklerini, salgının da tesiriyle 2 yıl süren araştırmalarının sonucunda 2022 yılında özel bir stant ile gün yüzüne çıkan Mucha’nın bu kıymetli çalışmasına ulaştıklarını kaydediyor.

MUCHA’NIN TORUNUNA MEKTUP

Halide Edip’in tablosuna ulaşmak için nasıl bir süreç yaşadıklarından bahseden Hâkim Bağış şöyle devam ediyor:

‘Mucha’nın hala yaşayan torunu olan John Mucha’nın annesi İngiliz olduğu için, yani ressam Alfons Mucha’nın oğlu bir İngilizle evlendiği ve Naziler periyodunda de çok büyük zulüm yaşayıp mahpusa girdiği için ömrünün kalan kısmını İngiltere’de geçirmiş. Lakin oğlu John Mucha bugün hem Çekya’da hem İngiltere’de imkanları olan ve dedesinin yapıtlarının telif haklarını yöneten Mucha Vakfı’nın lideri olarak, Londra’da yaşıyordu. Kendisine bir mektup yazdım. Bu tablodan bahsettim ve tabloyu görmek istediğimi, tablonun akıbetini merak ettiğimi söyledim. Kendisinden çok nazik bir yanıt geldi. ‘Pandemi nedeniyle Prag’a gelemiyorum. Geldiğimde sizi davet ederim. Tabloyla ilgili konuşuruz’ dedi ve sahiden de kelamını tuttu. Pandemi sonrası seyahatler başladıktan sonra sayın John Mucha beni özel aile konutları olan meskenlerine davet etti.?

‘DEDEMİN ÇOK KIYMET VERDİĞİ TABLOLARDAN BİRİ’

Davet üzerine konuta gittiklerinde çok duygulandığını aktaran Bağış, eşi Beyhan Hanım ile birlikte gittiği konutun salonunun en büyük duvarında Halide Edip’in tablosunun asılı olduğunu gördüğünü ve çok duygulandığını aktardıktan sonra Mucha ailesinin tabloya verdiği ehemmiyeti John Mucha’nın şu kelamlarıyla aktarıyor:

“Dedemin en ehemmiyet verdiği tablolardan birisi olduğu için annemin talimatıyla biz bunu kendi yuvamızda, Mucha ailesinin meskeninde tuttuk. Ne müzeye koyduk ne koleksiyonlara verdik, bunu size birinci kere göstereceğim ancak Sayın Büyükelçi, şunu bilmenizi istiyorum, bu satılık değil! Devletinizin satın alma üzere bir fikri varsa baştan söyleyeyim, bu bizim için çok bedelli. Dedemin çok değer verdiği bir tablo olduğu için asla satılık değil.”

EGEMEN BAĞIŞ’IN TALEBİNE MUCHA VAKFI’NDAN ‘DAVETLİ’ YANIT

Bu konuşmanın akabinde Bağış, John Mucha’ya tabloyu yalnızca görmek ve insanların görmesini sağlamak istediğini belirttikten sonra şu teklifi lisana getirerek, John Mucha’ya “2023 yılı Cumhuriyetimizin 100’üncü yılı, bugüne kadar siz bu tabloyu kendi yuvanızda saklamışsınız. Bu özeninize çok hürmet duydum ve çok duygulandım ancak en azından Cumhuriyetimizin kurucularından biri olan Halide Edip’in bu tablosunu Cumhuriyetimizin 100. yılında bir yerde sergilenmesi konusunda sanki bir daha kıymetlendirme yapabilir misiniz?” diye sorduğunu aktarıyor.

Prag Büyükelçisi Hükümran Bağış, eşi Beyhan Bağış ile birlikte yerini tespit ettiği tablonun geniş kitlelerin de ziyaretine açılması istikametindeki talebinin, Mucha Vakfı tarafından bir stant vesilesiyle yerine getirildiğini aktarırken, belgeselin ilerleyen dakikalarında standa dair hislerini ve vakfın başkanlığını devralmaya hazırlanan 4. jenerasyon Mucha olan Marcus Mucha ile olan alakalarını de şu sözlerle ifade ediyor:

“John Mucha, Cumhuriyetimizin 100. yılında Halide Edip Adıvar tablosunun sergilenmesini tekrar düşünmesi tarafındaki ricama ‘tamam’ dedi, lakin vakfı oğlu Marcus Mucha’ya devredeceğini, bu yüzden oğlu ile de görüşmesi gerektiğini belirtti. Bunun üzerine Marcus Mucha ve çalışma arkadaşlarını bir akşam yemeğinde ağırladık, Mucha ailesine Türk mutfağını tanıtmaya çalıştık ve ricamızı tekrarladık. Bir gün John Mucha beni aradı ve dedi ki, ‘Çekya Avrupa Birliği Devir Başkanlığı nedeniyle Çek devleti bizden bir ricada bulundu, dedem Alfons Mucha’nın yapıtlarının özel bir standını yapacağız ve Çek Senatosu’nda sergilenecek. Sizi de bu standa davet etmek istiyorum.’

Tabii ki dedim ve Avrupa Birliği Çek Devir Başkanlığı’nın başlangıç standının açılışı için senatoya gittiğimde çok duygulandım. Mucha’nın kendi çektiği fotoğraf, kendi yaptığı karakalem çizim ve kendi elleriyle yaptığı yağlı boya Halide Edip Adıvar tablosu birinci sefer orada sanat severlerle buluştu ve 6 ay boyunca Çek Senatosu’nda Çek Devir Başkanlığı boyunca sergilendi. Bu da Mucha ailesinin bize bir jesti olarak bizi çok duygulandırdı.”

‘MUCHA AİLESİ İLE ÖZEL İŞ BİRLİKLERİMİZ SÜRECEK’

Mucha ailesi ile münasebetlerinden de bahseden Hükümran Bağış, ileride özel bir işbirliği gerçekleşeceğinden de bahsederek 2023 yılı bitmeden tablonun Türkiye’de sergilenebileceğini ve bu özel işbirliğine dair şu tabirleri kullandı:

“Gerçekten de eşimle kendileriyle yakın temastayız. 6 Şubat zelzeleleri sırasında Türkiye’ye çok önemli takviye ve moral verdiler. İngiltere’den aradılar, yapabilecekleri bir şey olup olmadığını söylediler. Dayanaklarını de hayır kurumları aracılığıyla gönderdiler, oğluyla da daima görüşüyoruz. Kendileri ve vakıfları ile iş birliğimiz gerek bu yıl gerekse de önümüzdeki yıllarda sürecek”