Dyson Hava Temizleyicileriyle İç Yer Hava Kalitesi Tahlili

Dyson, birinci Global Hava Kalitesi Temaslı Bilgi projesinin sonuçlarını açıkladı. Proje, 2022’den 2023’e kadar 2 buçuk milyondan fazla Dyson hava temizleyicisi tarafından toplanan iç yer hava kalitesi datalarını tahlil ederek kirliliği; gaz, partikül ve kirleticilere ayırarak, günler, aylar, mevsimler ve tüm yıl boyunca trendlerin profilini çıkarttı. Buna nazaran, ülkelerin üçte ikisinde 2022 yılında yıllık ortalama iç yer PM2.5 düzeyleri dış yere kıyasla daha yüksek. Türkiye’de genel olarak iç yer hava kirliliği dış yer hava kirliliğinden daha düşükken, İstanbul’da tam karşıtı bir durum kelam konusu; iç yer havası dış yer havasından daha kirli. Türkiye, Avrupa’nın havası en kirli ülkeleri ortasında yer alıyor.

Veriler, MyDyson uygulamasına bağlı Dyson hava temizleyicilerden geliyor; data hacmi yarım trilyon bilgi noktasını aşıyor ve iç yer hava kirliliğinin anlaşılmasına ve farkındalık yaratılmasına yardımcı olmak için global olarak iç yer hava kalitesinin kesin bir haritasını çıkarıyor. Bu proje, çok sayıda datadan yola çıkarak iki çeşit kirleticiye odaklanıyor: PM2.5 ve Uçucu Organik Bileşikler (VOC’ler). PM2.5, tipik bir insan saçının 1/25’i kadar olan 2,5 mikron çapındaki partikülleri söz ediyor. Bu partiküller çıplak gözle görülemiyor ancak solunabiliyor. Kaynaklar ortasında; odun sobaları, gazlı pişirme ve ısıtma sistemleri, polenler, evcil hayvan tüyleri ve toz bulunuyor. VOC’ler ise, paklık yahut yemek pişirme üzere faaliyetlerin yanı sıra deodorant ve beden spreyi, mum, mobilya ve döşeme üzere eserlerden yayılabilen benzen ve formaldehit üzere gaz kirleticileri tabir ediyor.

İSTANBUL’DA İÇ YERLER DIŞ YERLERE NAZARAN DAHA KİRLİ

P.M2.5 bedelleri incelendiğinde, birçok ülkede iç yer hava kirliliğinin dış yer hava kirliliğinden daha yüksek olduğu görülüyor. Türkiye’de genel olarak iç yer hava kirliliği dış yer hava kirliliğinden daha düşükken, araştırma sonuçlarına nazaran İstanbul’da tam karşıtı bir durum kelam konusu ve iç yer havası dış yer havasından daha kirli. İstanbul, araştırmadaki kentler ortasında en yüksek P.M2.5 kıymetlerine sahip 10’uncu kent olarak sıralanıyor.

EN YÜKSEK KİRLİLİK DÜZEYLERİ KIŞ AYLARINDA GÖRÜLÜYOR

Dyson hava temizleyici dataları, kış devrinin global olarak en kirli mevsim olduğunu gösteriyor. Bununla birlikte araştırmada yer alan tüm ülkeler en kirli vakitlerini kış aylarında yaşıyor. Araştırmaya nazaran, Türkiye için hava kirliliğinin en yüksek olduğu ay aralık, İstanbul için şubat ayı. İstanbul’un yıllık ortalama PM2.5 düzeyinin DSÖ yıllık maruziyet kılavuzunun dört katı olduğu görülüyor. Ulusal ortalama datalar, aralık ayında DSÖ kılavuzunun 5,5 katına ulaşırken; İstanbul iç yer hava kalitesi bilgilerinde şubat ayında DSÖ maruziyet kılavuzunun 5 katına ulaşıyor ve aralık, ocak ve mart aylarında neredeyse 5 katına ulaşıyor.

Hava temizleyicilerden 2022 yılı boyunca elde edilen bilgilere global olarak bakıldığında, ülkeler ortalama PM2.5 düzeylerine nazaran sıralandığında birtakım şaşırtan sonuçlar ortaya çıkıyor. İncelenen tüm ülkelerde iç yer PM2.5 yıllık ortalamalarına bakıldığında, DSÖ yıllık maruziyet kılavuzunun (5 µg/m3)  pek çok ülke tarafından aşıldığı görülüyor. (Hindistan 11 kat, Çin 6 kat, Türkiye ve BAE 4 kat, Güney Kore, Romanya, Meksika, Hong Kong SAR ve İtalya ise 3 kat) Ülkelerin P.M 2.5 pahaları yıllık olarak incelendiğinde Türkiye; Hindistan, Çin, BAE, Güney Kore, Romanya, Meksika, Hong Kong SAR, İtalya, Polonya ile birlikte en yüksek kıymetlere sahip 10 ülke ortasında yer alıyor ve dünyada 3. sırada konumlanıyor. Türkiye, birebir vakitte Avrupa ülkeleri ortasında en yüksek P.M 2.5 kıymetine sahip ülke pozisyonunda bulunuyor. Avrupa’da Türkiye’yi Romanya (6.), İtalya (9.) ve İspanya (14.) takip ediyor.

TÜRKİYE EN YÜKSEK VOC KIYMETLERİNE SAHİP ÜLKELER ARASINDA

PM2.5’in tersine, Dyson hava temizleyicilere nazaran yıllık VOC düzeyleri en yüksek olan ülkeler Avrupa ülkeleri olarak görülüyor. Avusturya listenin başında yer alırken onu Romanya, Almanya, İsviçre, Polonya ve Türkiye takip ediyor. İtalya 8. ve İrlanda 10. sırada yer alıyor. Ortalama yıllık PM2.5 için üst sıralarda yer alan Tayland, BAE, Tayvan, Malezya, Hong Kong SAR ve Güney Kore üzere birçok ülke, yıllık VOC düzeylerine bakıldığında listenin birinci yarısında yer almazken, ABD, Fransa, İspanya ve Danimarka daha üst sıralarda yer alıyor.

Benzer biçimde, Avrupa kentleri de başka bölgelere kıyasla iç yerlerde yüksek VOC düzeylerine maruz kalıyor. Münih en üst sırada bulunan kent olurken onu Pekin, Köln, Berlin ve Viyana takip ediyor. Yalnızca Pekin hem yıllık PM2.5 hem de VOC için birinci beş kent ortasında yer alırken, Delhi, İstanbul, Şangay ve Mexico City her iki kirletici tipinin ortalama düzeyi için birinci onda yer alıyor.  İç yer VOC düzeyleri sıralamasına nazaran birinci 10 Avrupa ülkesi Avusturya, Romanya, Almanya, İsviçre, Polonya, Türkiye, Hindistan, İtalya, Çin ve İrlanda olarak ortaya çıkıyor.

AKŞAM KİRLİLİĞİ GÜNÜN BAŞKA SAATLERİNDEN DAHA YÜKSEK

İncelenen 37 ülkeden 30’unda, iç yer PM2.5 düzeyleri akşam ve gece saatlerinde en yüksek düzeye ulaşırken; bu da insanların birçoklarının işte, okulda yahut öbür bir yerde olmak yerine konutlarında geçirdikleri vakte denk geliyor. Bu nedenle, hava temizleyicilerden alınan bilgiler, bu daha uzun ve daha kirli periyodun meskenlerde PM2.5’e maruz kalmanın artmasına neden olabileceğini gösteriyor. Global olarak en ağır saatler birçok coğrafyada akşam 6 ile gece yarısı ortasında yer alırken Güney Doğu Asya’da (Tayland, Filipinler, Hindistan) en kirli saatler sabah 7 ile öğle ortasına denk geliyor. Güney Kore ve Meksika, sırasıyla gece yarısı ile sabah 7 ve sabah 9 ile öğlenden sonra 3 ortasında en yüksek kirlilik düzeylerinin görüldüğü öbür iki değerli istisna oluyor.

Tipik 24 saatlik periyotta, kimi coğrafyalar günün yüzde 50’sinden fazlasını Dünya Sıhhat Örgütü’nün PM2.5 için tavsiye ettiği günlük maruziyet kılavuzunun (15 µg/m3) üzerinde geçiriyor. Bu ülkeler ortasında Çin, Hindistan, Güney Kore, Meksika, BAE ve Türkiye bulunuyor. Şangay, Pekin, Shenzhen, Delhi, Mumbai, Viyana, Mexico City, Dubai ve İstanbul’daki meskenlerin tümü de 2022 yılı boyunca 24 saatlik mühletin yüzde 50’sinden fazlasını DSÖ kılavuzlarının üzerinde geçiriyor. Berlin, Roma, Milano, Madrid ve Polonya ve Romanya’daki ulusal ortalamanın tamamı, bir günün bir kısmını günlük PM2.5 maruziyeti için DSÖ kılavuzlarını aşarak geçirdiğini gösteriyor.

OTOMATİK MODUN GLOBAL OLARAK DÜŞÜK KULLANIMI

Küresel olarak, hava temizleyicilerinin yalnızca yüzde 8’i vaktin dörtte üçünden fazlasını otomatik modda (makinenin hava kalitesini daima olarak izlediği ve değişen kirlilik düzeylerine otomatik olarak cevap verdiği mod) geçiriyor. ABD, otomatik moddaki temizleyicilerin oranında (%14) başı çekerken, Şikago kent listesinin başında yer alıyor ve onu New York, Toronto ve Los Angeles takip ediyor. Türkiye’deki kullanıcılar hava temizleyici aygıtları çoğunlukla manuel modda kullanmayı tercih ederken, otomatik modda kullananların oranının hayli düşük olduğu gözleniyor.

Dyson Hava Temizleme Mühendislik Yöneticisi Matt Jennings, “Bağlantılı hava kalitesi datalarımız, dünyanın dört bir yanındaki konutlarda iç yer hava kirliliğinin gerçek problemlerini anlamamızı sağlıyor. Bu bize Dyson hava temizleyicilerin kullanıldığı gerçek ortamlarda yaşanan kirlilik sorununu direkt manaya ve sorunun üstesinden gelmek için daha uygun teknolojiler tasarlama imkanı sunuyor” dedi.

“İÇ YER HAVA KİRLİLİĞİ ARAŞTIRMALARI GİDEREK ARTIYOR LAKİN ŞİMDİ GEREĞİNCE GELİŞMEDİ”

Londra Üniversitesi Akademisi’nde Ağır Bakım Kısmı Lideri ve Dyson’ın Bilimsel Müşavere Şurası Lideri Profesör Hugh Montgomery ise “Hepimiz hava kirliliğinin açık havada yaşanan bir sorun olduğunu düşünüyoruz. İç yer hava kirliliği araştırmaları giderek artıyor fakat şimdi gereğince gelişmedi. Dyson’ın araştırmasının sonuçları, dünya genelinde konutlardaki gerçek kirlilik düzeyleri hakkında pahalı bir fikir vererek günlük, aylık ve mevsimsel kirlilik düzeylerini anlamamıza yardımcı oluyor. Dyson dataları inanılmaz derecede güçlü bir eğitim aracı ve olumlu tesir yaratma noktasında sayısız fırsat sunuyor. Etrafımızdaki kirliliği anlamak, kirliliğe maruz kalmamızı azaltmanın birinci adımıdır” diye konuştu.