Uçakların karbon ölçüsünün tartışma konusu olduğu son günlerde demiryolu ulaşımı öne çıkarken, Çin de ulaşımda hudutları zorlayan tezli bir projeyle öne çıkıyor.
T-Flight ismi verilen manyetik levitasyonlu (maglev) tren, saatte 965 kilometreye varan süratiyle yolcu uçaklarını bile yavaş gösterebilecek bir sistem olarak geliştiriliyor. Bu sürat, uzun menzilli ticari uçakların ortalama seyir suratının da üzerinde.
Son testler, “yüzen tren” olarak da anılan T-Flight’ın gerçeğe bir adım daha yaklaştığını ortaya koydu. Proje hayata geçerse, Pekin-Şanghay ortasındaki seyahat mühleti yaklaşık 1,5 saate kadar düşebilir.
Karşılaştırmak gerekirse, yaklaşık bin 100 kilometrelik bu aralık mevcut yüksek süratli trenlerle bugün yaklaşık 6 saat sürüyor.
MAGLEV TREN NEDİR, TRENLER NASIL “UÇAR”?
“Maglev tren”, raylara temas etmeden, manyetik kuvvetlerle havada süzülerek ilerleyen yüksek süratli trenlere deniyor.
Maglev trenlerde tekerlek yok. Tren, rayların üzerine yerleştirilmiş güçlü mıknatıslar sayesinde yerden birkaç santimetre üst kaldırılıyor. Bu sayede rayla temas olmadığı için sürtünme neredeyse sıfır oluyor ve araç daha yüksek suratlara çıkabiliyor.
Havada gidiyor üzere göründüğü için bu tipten sistemlere “uçan tren” de deniyor. Çin maglev trenlerde dünyada öncü pozisyonda. Çin’in yanı sıra Japonya ve Güney Kore’de de bu çeşit trenler kullanımda.
HYPERLOOP ESİNTİLİ TASARIM
T-Flight, Elon Musk’ın bir türlü hayata geçmeyen Hyperloop konseptinden ilham alan bir sistem.
Güçlü elektromıknatıslar sayesinde trenin rayların üzerinde adeta havada süzülmesini sağlayan maglev teknolojisi, burada düşük vakumlu tüplerle birleştiriliyor. Bu sayede sürtünme ve hava direnci neredeyse büsbütün ortadan kaldırılarak rekor suratlara ulaşılması hedefleniyor.
Hyperloop, yolcu yahut yük kapsüllerinin, düşük vakumlu tüpler içinde neredeyse sürtünmesiz bir ortamda taşınmasını amaçlayan bir ulaşım konsepti. Ardındaki temel fikir, hava direnci ve tekerlek sürtünmesini ortadan kaldırmak.
İLK TESTLER YAPILDI
Şubat 2024’te yapılan birinci testlerde tren, 2 kilometrelik bir parkurda 623 km/s sürate ulaşarak değerli bir eşiği geride bıraktı. Ekim ayında ise düşük vakum şartları altında muvaffakiyetle çalıştırıldı. Bu gelişme, teknolojinin uygulanabilirliğini doğrulayan kritik bir dönüm noktası olarak görülüyor.
Çin devlet medyası CGTN’nin aktardığına nazaran testlerde, aracın azami suratı ve yerden yükselme uzaklığı evvelden belirlenen pahalarla uyumlu çıktı. Kullanılan vakum basıncına dair detaylar açıklanmasa da, uzmanlar nispeten düşük düzeylerde bir vakumdan kelam edildiğini varsayım ediyor.
MEGAKENTLER ORTASI YENİ DÖNEM
T-Flight’ın temel amacı, Çin’in megakentlerini birbirine bağlayarak bugün saatler süren seyahatleri kısa birer “günlük ulaşım” mühletine indirmek. Havalimanına ulaşım ve güvenlik süreçleri düşünüldüğünde, uçak seferlerinin bile bu sistemle rekabet etmekte zorlanabileceği belirtiliyor.
Projenin ikinci evresinde, 60 kilometrelik bir test sınırında trenin hedeflenen azami suratına, yani saatte bin kilometreye ulaşılması planlanıyor. Daha savlı olan üçüncü etapta ise teorik olarak saatte 4 bin kilometre üzere suratlar gündeme gelebilir. Bu evre şimdilik spekülatif görülse de, T-Flight şimdiden Japonya’nın 2027’de hizmete girmesi planlanan ve 602 km/s sürat rekoruna sahip L0 Serisi deneysel maglev trenini geride bırakmış durumda.
TAM OLARAK NASIL ÇALIŞIYOR?
T-Flight’ın sırrı, raylarla fizikî teması büsbütün ortadan kaldıran maglev teknolojisinde yatıyor. Bu sistemde tren, manyetik kuvvetlerle rayların üzerinde havada tutuluyor.
İki ana metot kullanılıyor:
Elektromanyetik süspansiyon (EMS): Trenin üzerindeki elektromıknatıslar, raylardaki metal yüzeylere çekilerek treni raydan yavaşça üst kaldırıyor.
Elektrodinamik süspansiyon (EDS): Süperiletken mıknatıslar, raylardaki bobinlerle etkileşime girerek itici bir kuvvet oluşturuyor ve treni birkaç santimetre üstte tutuyor.
Tren havalandıktan sonra, raylar boyunca yerleştirilen bobinlerin oluşturduğu değişken manyetik alanlar sayesinde ileri yanlışsız itiliyor. Fizikî temas olmadığı için sürtünme neredeyse sıfıra iniyor. Düşük vakumlu tüplerle birleştiğinde ise hava direnci de en aza indiriliyor ve tren çok yüksek süratlerde neredeyse “kayarak” ilerleyebiliyor.
Maglev trenleri Çin, Güney Kore ve Japonya’da yıllardır kullanılıyor. Hâlihazırda dünyadaki en süratli ticari tren, Çin’in Şanghay maglev sınırı ve azami suratı 431 km/s. Fakat T-Flight’ı farklı kılan öge, Hyperloop gibisi vakum tüplerinin sisteme entegre edilmesi.
Dünyanın farklı ülkelerinde geliştirilen Hyperloop projelerinin bir kısmı iptal edilirken, bir kısmı da iflas etti. Örneğin Elon Musk’ın 2013’te ortaya attığı fikirden doğan Hyperloop One, 2014’ten bu yana yaklaşık 450 milyon dolar harcadıktan sonra 2023’te faaliyetlerini durdurdu. Buna rağmen Çin, T-Flight projesini tamamlamakta kararlı görünüyor.
ZORLUKLAR VE ŞÜPHELER
Tüm heyecana karşın, maglev ve vakum tüplü trenlerin hayata geçirilmesi önemli zorluklar barındırıyor. Uzun, düz ve düşük vakumlu tüplerin inşası son derece değerli ve teknik olarak karmaşık. Güvenlik de büyük bir soru işareti: Süpersonik süratlerde bir tüp basınç kaybı yaşarsa ne olur? Yolcular bu kuvvetlere dayanabilir mi? Sistem inançlı biçimde nasıl hızlanıp yavaşlayacak? Ve tüm bunlar, Çin üzere kaynakları geniş bir ülke için bile ekonomik açıdan sürdürülebilir mi?
Söz konusu zorluklara karşın Çin bu yarışta yalnız değil. İsviçre, Hollanda ve ABD üzere ülkeler de Hyperloop teknolojisini araştırıyor, fakat şimdi Çin’in ulaştığı noktaya yaklaşabilmiş değiller. Hindistan’ın 2026’da araştırmalara başlaması planlanırken, Japonya ise maglev sistemlerini geliştirmeyi sürdürüyor.
