ABD merkezli jeomühendislik teşebbüsü Stardust Solutions, Güneş ışığını azaltmayı hedefleyen teknolojiler geliştirmek üzere 60 milyon dolar yatırım topladı.
Şirket “güneş jeomühendisliği” (solar geoengineering) diye bilinen bir fikri temel alıyor. Bu fikrin gerisinde da atmosferdeki sera gazlarının neden olduğu ısınmayı azaltmak için Dünya’ya ulaşan Güneş ışığı ölçüsünü azaltma amacı var.
Ancak bu metodun potansiyel riskleri konusunda büyük bir fikir ayrılığı mevcut.
Bazı uzmanlar, iklim sistemine bu biçimde müdahale etmenin çevresel ve toplumsal sonuçlarının bilinmediğini belirtiyor. Prosedürü savunanlar ise risklerin bulunduğunu lakin iklim krizi son derece önemli boyuta ulaştığı için risk almak gerektiğini söylüyor.
Bu cins projeler ekseriyetle üniversiteler yahut kâr maksadı gütmeyen kuruluşlar tarafından araştırılıyordu. Lakin son yatırımın büsbütün özel bir şirkete gitmesi tartışma yarattı.
GÜNEŞ NASIL KARARTILIR?
Kamuoyunca en çok tartışılan formül, Güneş ışığını uzaya geri yansıtmak için atmosfere partiküller püskürtmek. Bu yol hava araçlarıyla atmosferin stratosfer katmanına çeşitli gaz ve partiküllerden oluşan ince bir sis yaymak manasına geliyor.
Bazı bilim insanları bu sayede Güneş ışığının bir kısmının uzaya geri yansıyacağına ve gezegenin soğuyacağına inanıyor.
Bu bağlamda en çok lisana getirilen husus ise kükürt dioksit. Lakin birçok uzman bu fikre karşı çıkıyor. Atmosfere salınacak kükürt dioksitin etraf ve insan sıhhati üzerinde ziyanlı tesirleri olabileceği lisana getiriliyor.
Öte yandan kükürt dioksite alternatif gazlar da tartışma konusu.
AÇIK HAVA TESTLERİNE BAŞLAYACAK
İsrail hükümetine çalışan fizikçi ve Stardust Solutions CEO’su Yanai Yedvab, Politico’ya yaptığı açıklamada, “milyonlarca ton ölçeğinde üretilebilecek, düşük maliyetli ve un kadar güvenli” yeni bir parçacık tipi üzerinde çalıştıklarını söyledi.
Yedvab, nisan ayında yaklaşık 18 kilometre yükseklikte açık hava testlerine başlamayı planladıklarını da aktardı. Denemelerde, modifiye edilmiş bir uçaktan bu yeni parçacıkların salınması öngörülüyor.
Şirket, tabiatta volkanik patlamalardan sonra gözlemlenen soğutma tesirinden ilham alıyor. Büyük patlamalarda atmosfere yayılan sülfat aerosolleri, Güneş ışığını kısmen engelleyerek global sıcaklıkları yıllarca düşürebiliyor.
SESSİZ SEDASIZ DENEYLER YAPILMIŞTI
Giderek büyüyen bu tartışmalı alanda, birtakım deneylerin saklı ya da halktan habersiz biçimde yürütülmesi de kamuoyunda reaksiyona ve komplo teorilerine taban hazırlıyor.
Geçen yıl Kaliforniya’nın Alameda kentinde, Washington Üniversitesi’nden bilim insanları, kamuya açıklama yapmadan “bulut parlaklığı” deneyine başlamıştı. Emel, atmosferdeki bulutlara küçük parçacıklar enjekte ederek güneş ışığını daha fazla yansıtmalarını sağlamaktı. Lakin mahallî yöneticiler deneyden haberdar olunca, mümkün yan tesirler nedeniyle projeyi derhal durdurmuştu.
ABD’li çok sağcı Temsilci Marjorie Taylor Greene, temmuz başında Teksas’ta meydana gelen ölümcül sel felaketini hiçbir ispat göstermeden bu çeşit projelere bağlamış ve akabinde “hava modifikasyonu”na ait bir yasa tasarısı sunmuştu.
Bilim dünyasının kıymetli bir kısmı ise Güneş’i karartmanın tahlil değil, sırf süreksiz bir tedbir olabileceğini düşünüyor. Fosil yakıtların kullanımının azaltılması üzere iklim değişikliğinin temel nedenlerine odaklanmak gerektiğini savunuyorlar.
Ayrıca, bu türlü bir müdahalenin yol açabileceği bilinmeyen yan tesirlerin, yararlarından daha büyük ziyanlara yol açabileceğine dikkat çekiyorlar.
