Astronomlar, uzak bir galaksinin etrafında oluşan ışık halkasında gizlenmiş, şaşırtan derecede küçük bir “karanlık nesne” keşfetti. Rekor niteliğindeki bulgu, cihanın büyük kısmını oluşturduğu varsayılan karanlık unsurun gizemli tabiatını aydınlatabilir.
Söz konusu zımnî obje, B1938+666 isimli bir “Einstein halkasında” tespit edildi. Yaklaşık 10 milyar ışık yılı uzaklıktaki bu yapı, uzak bir galaksiden gelen ışığın, ön plandaki bir öteki galaksi tarafından bükülmesiyle oluşuyor. Bu tesire kütleçekimsel mercekleme deniyor. Albert Einstein’ın Genel Görelilik Teorisi’nde öngörüldüğü için onun ismiyle anılıyor.
Normalde kütleçekimsel mercekler ışığı hem büker hem de büyütür. Şayet art plandaki galaksi, mercek vazifesi gören galaksiyle hizalanırsa, ışık halka biçimini alıyor. Ufak hizalanma bozuklukları ise bazen çarpı, zikzak, hatta soru işareti biçiminde ışık biçimleri oluşturabiliyor.
B1938+666 birinci olarak 1990’larda keşfedilmişti. Fakat 9 Ekim’de Nature Astronomy ve Monthly Notices of the Royal Astronomical Society mecmualarında yayımlanan iki yeni çalışmada, araştırmacılar bu halkayı daha ayrıntılı inceledi.
GİZEMLİ SALINIM
Radyo dalgalarındaki hafif bir “salınım”, bilim insanlarının dikkatini çekti. İnceleme sonucunda bunun, görünmeyen bir objenin kütleçekimsel tesirinden kaynaklandığı belirlendi.
Hollanda Groningen Üniversitesi ve Güney Afrika Pretoria Üniversitesi’nden astronom John McKean, keşfi şöyle anlattı:
“İlk yüksek çözünürlüklü manzarada, kütleçekimsel yayda daralma fark ettik. Bu, ortaya küçük bir kütle girdiğinin açık göstergesiydi. Bizimle uzak galaksi ortasında sadece öbür bir kütle topağı bu etkiyi yaratabilirdi.”
Nesnenin kütlesi Güneş’in yaklaşık bir milyon katı olsa da, bu aslında şimdiye kadar kütleçekimsel mercekleme prosedürüyle tespit edilen en küçük obje manasına geliyor. Ayrıyeten bir evvelki rekordan yaklaşık 100 kat daha küçük.
Araştırma, dünyanın farklı noktalarındaki teleskoplardan alınan bilgilerin birleştirilmesiyle yapıldı. Keşifte Green Bank Teleskobu (ABD), Very Long Baseline Array (New Mexico) ve Avrupa VLBI Ağı kullanıldı. Bu sayede, Dünya büyüklüğünde bir teleskop tesiri elde edilerek fevkalâde bir müşahede gücü sağlandı. Lakin bilgi ölçüsü o kadar büyüktü ki, bilim insanları büsbütün yeni bir hesaplama metodu geliştirmek zorunda kaldı.
KARANLIK UNSUR TOPAĞI
Araştırmacılar, bu saklı objenin karanlık unsur topağı olduğundan emin olmasa da, büyük olasılıkla o denli olduğunu düşünüyor.
Karanlık unsur, kozmosun yaklaşık yüzde 27’sini oluşturuyor ve ışıkla etkileşime girmediği için direkt gözlemlenemiyor. Kütleçekimsel mercekleme ise karanlık maddeyi dolaylı biçimde saptamanın en tesirli yollarından biri.
Bu tıp keşifler, “soğuk karanlık madde” teorisini test etmek açısından da kıymetli. Bu teoriye nazaran karanlık husus, sırf düşük süratte hareket edebildiğinde kümelenebiliyor; bu da düşük güç salımı manasına geliyor.
Ve araştırmacılara nazaran, bu cins küçük karanlık husus kümeleri kozmosta sanılandan çok daha yaygın olabilir. Vegetti şöyle diyor:
“Her galaksinin -Samanyolu dahil- karanlık husus topaklarıyla dolu olduğunu düşünüyoruz. Fakat bunları bulmak ve varlıklarını kanıtlamak önemli hesaplama gücü gerektiriyor.”
Bugüne kadar bu büyüklükte sadece üç misal karanlık husus topağı tespit edildi. Lakin yeni geliştirilen prosedür sayesinde, mevcut Einstein halkalarında daha fazlasının keşfedilmesi bekleniyor. Bilhassa James Webb Uzay Teleskobu, bu halkaları tespit etmede son derece başarılı olduğu için araştırmaların süratle artması bekleniyor.
