Yıllardır birtakım uzmanlar, yapay zeka sanayisinin büyük bir balon haline geldiğini ve çok beklentiyle şişen bu dalın sonunda patlayabileceğini söylüyor. Son günlerde bu ihtarlar daha da yüksek sesle lisana getiriliyor.
Apollo Küresel Management’ın baş ekonomisti Torsten Slok, şirketin blogunda kaleme aldığı yazıda yapay zeka bölümündeki mevcut balonun, 1990’ların sonundaki dot-com krizinden bile daha tehlikeli bir hal aldığını savundu.
Slok, “1990’lardaki balonla bugünkü yapay zeka balonu ortasındaki fark, S&P 500’deki en büyük 10 şirketin bugün çok daha çok kıymetlenmiş olması” diye yazdı.
DOT-COM BALONU NEDİR?
Dot-com balonu, 1990’ların sonu ile 2000’lerin başında yaşanan ve internet şirketlerinin çok pahalanması sonucu oluşan büyük bir finansal spekülasyon ve piyasa çöküşüydü. Balonun ismi, o periyotta kurulan internet şirketlerinin birçoklarının “.com” uzantılı alan isimlerine sahip olmasından geliyor.
1995–2000 yılları ortasında yatırımcılar internet teknolojilerinin potansiyeline ziyadesiyle güvenerek bu kesimdeki şirketlere çok optimistlikle yatırım yapıyordu.
Yeni kurulan internet şirketleri, kar etmelerine bile gerek kalmadan milyarlarca dolar yatırım alırken, şirketler yalnızca “.com” ismiyle halka arz edilip devasa piyasa kıymetlerine ulaşmıştı. Medya ve analistler de optimist telaffuzlarıyla bu trendi daha da körüklemişti.
Birçok dot-com şirketi harcamalarını gelirlerinden çok daha süratli artırıyor, ziyan ettikçe daha fazla yatırım alıyordu. Şirketlerin vaat ettikleri kârlılığı sağlayamadıkları ortaya çıkınca yatırımcılar payları süratle satmaya başlamıştı.
Sonunda ABD teknoloji borsası NASDAQ, Mart 2000’de doruğa ulaştıktan sonra iki yıl içinde kıymetinin yaklaşık yüzde 80’ini kaybetti. Yüz milyarlarca dolarlık yatırım buharlaşırken, 2000-2002 periyodunda ekonomik sakinlik yaşandı. Birçok küçük şirket piyasadan silinirken
Amazon üzere şirketlerin kıymeti de süratle düştü fakat bunlar daha sonraki süreçte ayakta kalmayı başardı.
YAPAY ZEKADA KARLAR YERİNDE SAYIYOR
Slok’un yapay zeka şirketleriyle ilgili tahliline nazaran ise S&P 500 endeksinde en yeterli performans gösteren 10 şirketin fiyat/kazanç (F/K) oranları, 1990’lı yıllardaki düzeylerin çok üzerine çıktı. Bu oran, bir şirketin pay fiyatının yararına oranla ne kadar yüksek olduğunu gösteriyor. Yani şirketlerin piyasa bedeli süratle artarken, gelirleri birebir süratle yükselmiyor.
Bu duruma öncülük edenler ortasında yapay zeka çipleri üretien Nvidia, akabinde Microsoft, Apple, Amazon, Meta ve Alphabet (Google’ın çatı şirketi) yer alıyor. Bu devler, milyarlarca dolarlık yapay zeka yatırımları yaparak endekste yük kazanmış durumda.
Ancak analistler, bu yatırımların hala kârlılığa dönüşmediğini, hatta birtakım teknoloji devlerinin harcamaları kısmaya başladığını söylüyor. Zira harcamalar ve gelirler ortasındaki makas giderek açılıyor.
2023’TEN BERİ İHTAR GELİYOR
Slok’un bu çıkışı, aslında yeni bir ikaz değil. Daha ChatGPT’nin birinci aylarını yaşadığı 2023’te bile birçok analist “kanıtlanmamış teknolojilere çok yatırım” yapıldığına dikkat çekmişti.
Futurism’e konuşan yapay zeka analisti Ed Zitron, durumu 2007’deki subprime mortgage (ipotek) krizine benzetiyor. O kriz, ABD konut piyasasını çökertmiş ve global ekonomik krize yol açmıştı.
Bu yılın başlarında, Çinli yapay zekâ şirketi DeepSeek, çok daha az donanım gücüyle eğitilmiş ve ChatGPT üzere modellerle yarışabilen bir sohbet botu tanıtınca, teknoloji paylarında 1 trilyon doların üzerinde kıymet kaybı yaşanmıştı. Bu olay, yapay zeka piyasasındaki kırılganlığı gözler önüne sermişti.
GİDİŞAT NEREYE?
ChatGPT ve Google Gemini üzere araçlar dünya çapında popülerlik kazanmış olsa da, elde edilen gelirler hâlâ bilgi merkezlerine yatırılan onlarca milyar doların çok gerisinde.
Haziran ayında yayınlanan S&P Küresel araştırmasına nazaran, üretken yapay zeka pazarının 2029’a kadar toplamda 85 milyar dolarlık bir hacme ulaşması bekleniyor. Teknoloji devlerinin yapay zekaya yaptığı devasa yatırımların karşılığını alabilecekleri ise şimdi kanıtlamış bir olgu değil.
