Nature mecmuasında yayımlanan bu çığır açıcı keşif, birinci kere bir gezegen sisteminin tam da oluşmaya başladığı anı yakalayarak bilim beşerlerine kendi Güneş sistemimizin doğuşunu anlamak için adeta bir vakit penceresi sundu.
YENİ DOĞAN YILDIZ ETRAFINDA BİRİNCİ KIVILCIMLAR
Araştırmacılar, “HOPS-315” ismi verilen genç bir yıldızı inceledi. Bu yıldızın etrafında, gezegenlerin oluştuğu bilinen gaz ve tozdan oluşan bir protoplanet diski bulunuyor. James Webb Uzay Teleskobu ile Atacama Büyük Milimetre Dizisi (ALMA) teleskopları kullanılarak, bu diskte silisyum monoksit (SiO) isimli bileşiğin gaz halinden katı kristal haline geçtiği gözlemlendi. Bu dönüşüm, gezegen oluşumunun birinci fizikî adımı olarak kabul ediliyor.
GÜNEŞ SİSTEMİMİZİN BEBEKLİK HALİ
Araştırmanın başyazarı Melissa McClure (Leiden Üniversitesi), “İlk kere Güneş’ten öteki bir yıldızın etrafında gezegen oluşumunun başladığı anı yakaladık” diyerek bu keşfin kıymetini vurguladı. Araştırmaya nazaran, Dünya üzere kayalık gezegenlerin temel yapı taşları olan mineraller, Güneş Sistemi’nin başlangıcında da tıpkı formda oluşmuş olabilir.
HOPS-315’in etrafında kristalleşmeye başlayan bu mineraller, Güneş sisteminde milyarlarca yıl öncesine ilişkin gök taşlarında da bulunuyor. Purdue Üniversitesi’nden Merel van’t Hoff ise bu sahneyi “Bebek Güneş sisteminin bir fotoğrafı” olarak tanımladı.
GEZEGEN DOĞUMUNUN ŞİFRELERİ
Minerallerin oluştuğu bölge, Güneş sistemindeki asteroid neslinin bulunduğu aralığa karşılık geliyor. Bu da tesadüf değil; tam da gezegen oluşumunun beklendiği pozisyon.
Oluşum süreci şu biçimde işliyor: Genç yıldızın yakınında yüksek sıcaklıkta gaz halinde bulunan silisyum monoksit, yıldızdan uzaklaştıkça sıcaklık düşüyor ve bu gaz kristal hale dönüşüyor. Bu kristaller vakitle birbirine tutunarak kilometrelerce büyüklüğe ulaşan planetezimallere dönüşüyor. Bunlar da gezegenlerin yapı taşlarını oluşturuyor.
BİLİMSEL BİR DÖNÜM NOKTASI
Bu müşahede, daha evvel hiçbir protoplanet diskte ya da Güneş Sistemi dışındaki bir yerde direkt görülmemişti. James Webb Teleskobu, bu kristal minerallerin kimyasal izlerini tespit ederken; ALMA teleskobu, bu minerallerin yıldız etrafında tam olarak nerede oluştuğunu ortaya koydu.
Ayrıca müşahedeler sırasında karbon monoksitin yıldızdan kelebek halinde yayıldığı, silisyum monoksitin ise dar jetler halinde dışarı fışkırdığı gözlemlendi. En çarpıcısı ise, bu gazın faal biçimde katı kristallere dönüşme sürecinde olduğu anlaşıldı.
Bu keşif, Dünya gibisi gezegenlerin kainatta ne kadar yaygın olabileceğini anlamak açısından da büyük değer taşıyor.
