2022’de ChatGPT’nin piyasaya sürülmesinin akabinde yapay zeka, teknoloji ve finans dünyasının en çok konuşulan konusu haline geldi. Milyarderler, yapay zeka sayesinde verimlilik artışı yaşanacağını, fakat bunun birebir vakitte bir işsizlik krizine yol açabileceğini öne sürüyor.
ABD’nin Demokrat Vermont Senatörü Bernie Sanders ise bu anlatıya farklı bir bakış getirdi. Joe Rogan’ın podcastine konuk olan siyasetçi, yapay zekanın gücüne hakikaten inanılıyorsa çalışanlara haftada yalnızca 30 saat çalışma hakkı tanınabileceğini savundu.
“32 SAATE İNDİRİRİM”
“Teknoloji yalnızca CEO’lara ya da teknolojinin sahibi olanlara değil, herkese yarar sağlamalı” diyen Sanders, “Yapay zekayla verimliliğiniz artıyorsa, sizi kapı önüne koymak yerine haftalık çalışma sürenizi 32 saate indiririm” sözlerini kullandı.
Sanders’a nazaran bu, çalışanların aileleriyle daha fazla vakit geçirmesi, eğitime vakit ayırması ya da yalnızca dinlenmesi için bir fırsat olabilir:
“Artık haftada 40 saat çalışmak zorunda değilsiniz.”
GERÇEKÇİ BİR TEKLİF Mİ?
Bugün kulağa radikal gelen bu teklif, aslında tarihi açıdan o kadar da uç bir fikir değil. Haftalık 40 saat çalışma yasası ABD’de lakin 1940 yılında federal seviyede kabul edilmişti. O periyot çalışanlar, Sanders’ın bugün önerdiği üzere 30 saatlik haftalar için grevler düzenliyordu.
Sanders da bunun “radikal bir fikir olmadığını” belirterek, dünyada birtakım şirketlerin bu uygulamayı muvaffakiyetle hayata geçirdiğini söyledi.
YAPAY ZEKANIN POTANSİYELİ NE?
Ancak pek çok uzmana nazaran yapay zekanın, Sanders’ın umut ettiği üzere toplumsal yarar odaklı ıslahatlara taban hazırladığı söylenemez. Şu anda yapay zeka işten çıkarmaları yasallaştırmak, yüksek maaşlı işleri düşük fiyatlı ülkelere kaydırmak için kullanılıyor.
Üstelik mevcut yapay zeka sistemleri hâlâ pek çok sorun barındırıyor: Kusurlara açık, verimsiz ve vakit zaman “halüsinasyon” görecek kadar yanlış bilgiler üretiyor.
Bu durumda, çalışanların iş yükünü hafifletmektense artırdığına dair şikayetler de giderek artıyor. Araştırmalara nazaran de yapay zeka yatırımları maaşları ya da mesai saatlerini olumlu istikamette etkilemiş değil.
EŞİTSİZLİK DERİNLEŞEBİLİR
Yapay zekAnın gelişimi, yalnızca ABD içinde değil, global ölçekte de eşitsizlik yaratıyor.
Futurism’in aktardığına nazaran, 2024’te yayınlanan bir dijital emek raporu, yapay zeka kesiminin güçlü ülkelerin fakir ülkeleri sömürmeye devam etmesine aracılık ettiğini ortaya koydu. Bilhassa Kenya üzere ülkelerde düşük fiyatla çalışan emekçiler, yapay zeka sistemlerini eğitmek için ağır sömürüye maruz kalıyor. Buna “veri sömürgeciliği” ismi verilmeye başlandı.
Bu tablo, ABD’de 30 saatlik bir çalışma haftasına geçilse bile, bu “konforun” faturasının global güneydeki işçilere çıkabileceğini düşündürüyor.
SANDERS NE DİYOR?
Tüm bu zorluklara karşın Sanders’ın iletisi açık: Üniversal 30 saatlik bir çalışma haftası mümkün ve bu hak, lakin çalışanların uğraşıyla elde edilebilir.
Yapay zekanın yalnızca işverenleri değil, tüm toplumu güçlendirmesi gerektiğini savunan Sanders, teknolojinin insan odaklı kullanımı konusunda yeni bir tartışma başlatmayı umuyor.
