Dünya’da ömrün nasıl başladığına dair tartışmalar uzun vakittir sürüyor. Bu teorilerden biri olan panspermia, hayatın ya da hayatın yapı taşlarının öbür gezegenlerde oluşup asteroit ve kuyrukluyıldızlar araclığıyla Dünya’ya taşınmış olabileceğini öne sürüyor.
Ancak daha evvel Dünya’ya düşen meteorların içinde bulunan kimi organik unsurlar, çarpma sırasında oluşan kirlenme ihtimali nedeniyle bu teorinin delili olarak değerlendirilemiyordu.
NASA’nın Bennu asteroidinden getirilen bozulmamış örnekleri ise bu soruyu netleştirmeye başladı. Zira bu defa, büsbütün steril şartlarda toplanmış gerçek bir “zaman kapsülü” elde edilebiliyor.
KOZMİK VAKİT KAPSÜLÜ
Bennu, Güneş Sistemi’nin oluştuğu birinci devirlerden beri büyük ölçüde değişmeden kalan çok eski bir gök cismi.
OSIRIS-REx uzay aracı vazifesi, 24 Eylül 2023’te Bennu’dan topladığı 121,6 gramlık kaya ve toz örneğini Dünya’ya getirdi. Milyarlarca kilometre yol kat eden uzay aracı, saniyede 28 kilometre süratle hareket eden bir asteroitle buluşup örnek toplamayı başardı.
Bu örnekler üzerinde yapılan tahliller, ömrün temel yapı taşlarının eksiksiz biçimde Bennu’da bulunduğunu gösterdi. Araştırmacılar, DNA ve RNA’yı oluşturan beş temel nükleobazın tamamını tespit etti. Ayrıyeten canlıların kullandığı 20 amino asidin 14’ü örnekte mevcut. En dikkat alımlı bulgu ise daha evvel hiçbir meteoritte görülmemiş olan triptofan amino asidinin izlerine rastlanması oldu.
Triptofan şimdiye kadar uzay kaynaklı numunelerde görülmemişti.
ESKİ BİR SU DÜNYASININ İZLERİ
Angel Mojarro liderliğindeki araştırma takımı, Bennu’nun kayalarında fillosilikatlar, karbonatlar ve manyetit üzere mineraller de buldu. Bu mineraller sırf sıvı suyun bulunduğu ortamlarda oluşuyor.
Bu da Bennu’nun ana gövdesinin bir vakitler alkali ve su bakımından varlıklı bir ortamda karmaşık kimyasal tepkilere sahne olduğunu gösteriyor.
Bu tepkiler, tıpkı bir kimya laboratuvarı üzere, hayatın yapı taşlarını biyolojik süreç olmadan üretebilecek nitelikteydi. Araştırmacılar, amino asitlerin ve nükleobazların oluşmasına yol açabilecek mümkün kimyasal yolları sıralıyor.
Arizona Üniversitesi’nden Dante Lauretta, ZME Science’a yaptığı açıklamada, “Bennu, hayat ortaya çıkmadan çok evvel küçük gökcisimlerinin dinamik ve organik açıdan varlıklı sistemler olduğunu gösteriyor” dedi.
TRIPTOFAN NEDEN DEĞERLİ?
Triptofan Dünya’da bedenin serotonin ve melatonin üretmek için kullandığı, besinlerden almak zorunda olduğumuz bir amino asit. Lakin bu molekül epey hassas; atmosferden geçerken meteorların maruz kaldığı yüksek ısıya dayanamadığı için şimdiye kadar hiçbir uzay kaynağı örnekte tespit edilememişti.
Serotonin beşerde memnunluk, canlılık ve zindelik veren bir nörotransmitter iken, melatonin de uyku kalitesini arttıran ve düzenleyen bir hormon.
OSIRIS-REx’in korunaklı kapsülü, bu kere triptofanın birinci defa nitekim “Dünya dışı” olabileceğini kanıtladı.
Ancak triptofanın varlığı, öbür bir dünyada ömür belirtisi olarak tek başına kâfi değil. Zira artık bu amino asidin biyolojik süreçler olmadan da oluşabildiği katılaştı.
ÇARPMA İHTİMALİ
Bilim insanları bu keşfin, Carl Sagan ve Christopher Chyba’nın yıllar evvel ortaya attığı “yaşamın yapı taşlarının göktaşlarıyla taşındığı” fikrine en güçlü delillerden biri olduğunu söylüyor.
Öte yandan Bennu’nun 2182 yılında Dünya’ya çarpma ihtimali de yüzde 0,037 olarak hesaplanıyor.
Böyle bir çarpışma “küresel kışa” yol açabilir; lakin şimdilik Bennu’nun bize sunduğu en büyük şey, ömrün kökenine dair ipuçları.
Araştırma Proceedings of the National Academy of Sciences mecmuasında yayımlandı.
