Alzheimer hastalığı, her üç saniyede bir şahsa demans teşhisi konulmasıyla, çağımızın en büyük halk sıhhati problemlerinden biri olmaya aday. Dünyada şu anda yaklaşık 50 milyon kişi Alzheimer ile yaşıyor. Bu sayının 2050’ye kadar 130 milyonu aşması bekleniyor.
Ancak uzmanlara nazaran bu gidişatı değiştirmek mümkün. Lancet Komisyonu’nun 2024 raporu, Alzheimer olaylarının üçte birinin, risk faktörlerinden kaçınılarak önlenebileceğini ortaya koydu.
KOLAY HATIRLANAN BİR MODEL
Düşük fizikî aktivite, obezite, yüksek tansiyon, sigara, depresyon, diyabet, işitme ve görme kaybı, toplumsal izolasyon ve hava kirliliği üzere 14 değiştirilebilir risk faktörü bulunuyor. Lakin bu kadar çok maksadın bireyler tarafından takip edilmesi güç.
The Conversation’da yayınlanan makaleye nazaran uzmanlar bu nedenle, tıpkı felç belirtilerini anlatan FAST modeli üzere, Alzheimer için de kolay ve akılda kalıcı bir yol haritasına muhtaçlık olduğunu vurguluyor.
Önerilen modelin ismi: SHIELD (uyku, baş travması tedbire, idman, öğrenme, beslenme).
SHIELD’İN TEMEL AYAĞI
Uyku: Orta yaşta 5 saatten az uyumak ya da kalitesiz uyku, ilerleyen yıllarda Alzheimer riskini önemli biçimde artırıyor. Kâfi uyku, beyni ziyanlı protein birikiminden koruyor.
Kafa Travması: Spor yaralanmaları ya da konut içi şiddet kaynaklı darbeler, demans riskini yükseltiyor. Erken yaşlardan itibaren alınacak tedbirler beyin sıhhatini koruyor.
Egzersiz: Sistemli hareket, obezite, hipertansiyon ve depresyon riskini azaltırken, beyin hücrelerinin gelişimini destekliyor. Uzmanlar antrenmanı yalnızca “kalp ilacı” değil, “beyin ilacı” olarak da tanımlıyor.
Öğrenme: Eğitim ve ömür uzunluğu öğrenme, beynin “bilişsel rezervini” güçlendiriyor. Yeni bir lisan öğrenmek ya da zihni zorlayan hobiler edinmek, Alzheimer’a karşı hami tesir sağlıyor.
Beslenme: Akdeniz tipi diyet, yani zerzevat, meyve, tam tahıl, balık ve zeytinyağı yüklü beslenme, beyni iltihaptan ve damar hastalıklarından koruyarak demans riskini düşürüyor.
Henüz kesin bir tedavi bulunmayan Alzheimer için en tesirli yolun tedbire olduğu vurgulanırken, SHIELD modeli, toplumun kolaylıkla benimseyebileceği, kolay fakat bilimsel temellere dayalı bir yaklaşım sunuyor.
Uzmanlara nazaran, Alzheimer’ın “kaçınılmaz” olduğu fikri artık terk edilmeli. Hakikat hayat alışkanlıklarıyla milyonlarca insanın zihni ve hafızası korunabilir.
