Bazı domates tipleri, milyonlarca yıl evvelki cetlerinin özelliklerine geri dönerek bilim insanlarını şaşkına çevirdi. Daha evvel de kimi canlı çeşitlerinde atalarına mahsus özelliklerin nadiren ortaya çıktığı biliniyordu, lakin bu durum birinci sefer genetik delillerle doğrulanmış oldu.
Üstelik uzmanlara nazaran, çevresel şartlar değiştikçe benzeri evrimsel dönüşler gelecekte beşerler da dahil olmak üzere öteki cinslerde de görülebilir.
MİLYONLARCA YILLIK SAVUNMA MEKANİZMASI
Hakemli bilimsel mecmua Nature Communications’ta yayınlanan araştırmaya nazaran, Galápagos Adaları’ndaki yabani domates bitkileri, atalarından kalma kimyasal savunma sistemlerini tekrar kullanmaya başladı.
Bu bitkiler, patlıcanlarda bulunan bileşiklere benzeyen ve milyonlarca yıldır domateslerde görülmeyen zehirli bir moleküler kokteyl üretiyor.
BBC’nin haberine nazaran, domatesler; patlıcan ve patates üzere gece gölgesi (nightshade) ailesine ilişkin. Bu bitkiler, kendilerini otçullardan korumak için acı tat veren alkaloid ismi verilen toksinler üretiyor.
Bilim insanları, Galápagos’un daha eski doğu adalarındaki domateslerin, çağdaş kültür domateslerinde görülen alkaloidleri ürettiğini tespit ederken; genç batı adalarındaki bitkilerin ise atalarına mahsus, eşsiz alkaloidler ürettiğini belirledi.
Araştırmanın baş müellifi, Kaliforniya Üniversitesi’nden moleküler biyokimyacı Adam Jozwiak, “Bazı beşerler buna inanmakta zorlanıyor.
Ancak genetik ve kimyasal ispatlar atalara dönüşü gösteriyor. Düzenek orada. Bu gerçekleşti” dedi.
TERSİNE EVRİM MÜMKÜN MÜ?
Bilim insanları bu durumu muhtemel bir “tersine evrim” hadisesi olarak kıymetlendiriyor. Olağanda evrim, canlıları bulundukları şartlara uyarlayarak işlerken; uzun müddettir kaybolmuş özelliklerin geri gelmesi bilim dünyasında tartışmalı ve pek muhtemel görülmeyen bir durum. Fakat bu kere, domates bitkilerinin atalarına mahsus savunma bileşiklerini üretmek için cetlerinin kullandığı tıpkı genetik yolu izlediği belirlendi.
Araştırmacılar, bu ender durumu alkaloid üretiminden sorumlu makul bir enzimi inceleyerek kanıtladı.
ScienceAlert’a nazaran kimi çeşitler atalarına benzeri özellikleri yine kazanabilir, ancak bunu tam olarak tıpkı genetik sistem üzerinden yapmak son derece ender görülüyor ve kanıtlanması da bir o kadar sıkıntı.
ÇETİN KOŞULLARA UYUM
Bilim insanları, Galápagos’un şiddetli ortamının bu genetik geri dönüşe sebep olabileceğini düşünüyor. Jozwiak, “Bitkiler cetlerinin karşılaştığına emsal bir etrafa cevap veriyor olabilir” dedi.
Eski doğu adaları daha büyük biyolojik çeşitliliğe ve istikrarlı bir ekosisteme sahipken, çağdaş alkaloidlerin burada üretilmesi dikkat cazibeli. Genç batı adaları ise daha çorak, toprakları daha az gelişmiş ve bitkiler burada eski tip alkaloidleri üretiyor.
Benzer bilakis evrim örneklerinin yılanlarda, balıklarda ve bakterilerde de görüldüğü bilinse de bu kadar net ve kimyasal olarak bu kadar açık bir örneğe nadiren rastlanıyor.
İklim değişikliği üzere faktörler nedeniyle diğer tiplerin de benzeri bir evrimsel dönüşüm yaşaması mümkün. Jozwiak, “İnsanlarda da olabilir.
Bir iki yılda olmaz elbette fakat çevresel şartlar gereğince değişirse, vakitle mümkün” diyor.
