Bolivya’nın Sur Lípez Eyaletindeki Uturuncu’nun yüksek zirvelerinin altında, yer altındaki magma odalarında, maddelerin yavaşça yüzeye doğru yol almasıyla neler yaşandığını ortaya çıkardı.
Cornell Üniversitesi’nden jeofizikçi Matthew Pritchard, “İnsanlar volkanlara baktığında, ‘Eğer patlamayacaksa, ilgilenmiyoruz’ diyorlar. Ama aslında yüzeyde ölü gibi görünen volkanlar, aslında altlarında ölü değiller. Hala devam eden süreçler var. Uturuncu’daki süreçler özellikle ilginç çünkü bize orada hareket eden ve teknoloji için yararlı olabilecek minerallerin bir rezervuarı olabilecek veya belki de bugün bile olan sıvılar ve gazlar hakkında bilgi veriyorlar.” dedi.
Uturuncu bir tür zombi yanardağıdır. Son patlaması çeyrek milyon yıl önce olduğu için uykuda olduğu düşünülüyor… ama buna rağmen yaşam belirtileri gösteriyor.
Yanardağın son birkaç on yıldır sismik aktiviteyle gürlediği ve gaz bulutları püskürttüğü kaydedildi; bu, bir yanardağdan pek de güven verici olmayan bir aktivite.
Tüm bu aktiviteler, Uturuncu Dağı’nın etrafındaki arazinin, bilim insanlarının “sombrero” olarak tanımladığı bir şekle dönüşmesine neden oldu; yanardağın zirvesi merkezde, çevresindeki arazi ise daha düşük bir rakıma doğru çöktü.
Büyük bir volkanın herhangi bir faaliyet belirtisi araştırmayı gerektirir; insanlar, özellikle de yakınlarda yaşayanlar, yakın bir patlayıcı püskürmeden dolayı herhangi bir tehlike altında olup olmadıklarını bilmelidir. Bu nedenle uluslararası bir bilim insanları ekibi, Uturuncu’nun altında neler olup bittiğini ve endişelenmemiz gerekip gerekmediğini anlamak için bir dizi teknik kullandı.
Uturuncu civarındaki sismik olayların haritası, koyu sarı noktalarla gösterilmiştir. Mavi üçgenler sismik izleme istasyonlarıdır ve kırmızı üçgen volkan zirvesidir. (Liu ve diğerleri, PNAS, 2025)
İyi haber, endişelenecek bir şeyimiz yok. Uturuncu tamamen ölmemiş olabilir, ancak yakın zamanda batması da pek olası değil.
Araştırmacılar, yanardağın altındaki tesisat sistemini haritalamak için çevredeki 1.700’den fazla depremden veri kullandılar. Bu, manyetik rezonans görüntüleme veya X-ışını görüntüleme ile yapıldı.
Bir depremden sonra, Dünya’nın içinde sıçrayan akustik dalgalar, içinden geçtikleri malzemenin bileşimine göre değişir ve bu da bilim insanlarının katı minerallerin, içi boş odaların ve sıvıların farklı bölgelerini haritalandırmasına olanak tanır.
Bunu daha önceki jeofizik görüntüleme verileri ve petrokimyasal analizlerle birleştiren uzmanlar, yer altında meydana gelen aktiviteyi yeniden yapılandırmak için kaya fiziği modellemesi yaptılar.
Sonuçlar, yanardağın altında sıcak suyun yüzeye doğru hareket ettiği sığ bir hidrotermal sistem olduğunu gösteriyor. Kraterin altında gazın biriktiği ve yüzeyi yılda yaklaşık 1 santimetre (0,4 inç) hızla yukarı doğru ittiği bir rezervuar var.
Bu, bilim insanlarının bakır gibi mineral yataklarını tespit edip bunların nasıl oluştuğunu incelemesine yardımcı olabilecek bir bilgi sayılıyor.
Uturuncu yakınlarında bir gravimetre ve GPS istasyonu. (Duncan Muir/Cardiff Üniversitesi)
Pritchard, son durumu şöyle açıkladı:
“Fikir şu şekilde: Sıvılar erimiş kayanın içinden akıyor ve yol boyunca bazı mineralleri alıyor, sonra onları bir yere götürüp orada bırakıyor. Önümüzdeki birkaç yıl içinde bu yanardağın patlaması konusunda gerçekten endişeli olmasak da, bunun gerçekleşme süreçlerini gerçek zamanlı olarak görebiliyoruz. Açıkça yeraltında, bir noktada ekonomik olarak faydalı olabilecek bir aktivite var.”
Araştırma ayrıca, birden fazla veri kümesi ve tekniğin bir araya getirilmesiyle, görünürde aktif olmayan volkanik sistemlerin gizli faaliyetlerinin nasıl ortaya çıkarılabileceğini, bunların oluşturduğu tehdit seviyesinin daha iyi belirlenebileceğini ve bunların çağlar boyunca nasıl varlığını sürdürebileceğini gösteriyor.
Araştırmacılar makalelerinde, “Analizimiz, volkanik tehlike değerlendirmesi için kritik öneme sahip olan, alt volkanik kabuktaki magmatik-hidrotermal sistemlerin mimarisinin çözülmesinde petrofiziksel ve jeofiziksel verilerin entegre edilmesinin potansiyelini ortaya koyuyor. Volkanik hareketliliğin altında yatan nedenleri, magmatik ve volkanik süreçlerin fiziğini daha iyi anlamak, Uturuncu yanardağında yapılan bu araştırmada gösterildiği gibi, disiplinler arası çalışmalar gerektirmektedir.” denildi.
Araştırma, Ulusal Bilimler Akademisi Bildirileri’nde yayımlandı .
Sciencealert
