Sözlük anlamı “gücü erişmek; ölçü ile iş yapmak, tasarlamak; kıymetini bilmek; geçimini kısıtlamak” olan kadr (kudret) kökünden meydana gelen sıfat olup “her şeye gücü yeten” anlamını ifade eder (Râgıb el-İsfahânî, el-Müfredât, “ḳdr” md.; Lisânü’l-ʿArab, “ḳdr” md.). Kudret kavramı Kur’an-ı Kerim’de 103 yerde Allah’a atfedilmektedir ve bunların yetmiş dördü isim, yirmi dokuzu fiil biçimindedir. İsim durumuna giren kavramlar genellikle “güç yetirmek, ölçülü ve tasarımlı yaratıp düzenlemek” anlamında, fiil kalıplarındaki kavramlar da kelami anlamlarında kullanılmıştır. Kādir ismi yedi ayette tekil, beş ayette yüceltme bildirmek için çoğul şekliyle Allah’a bağlanmıştır. Bunlardan öteki doksan dokuz isim listesinde bulunmayan kadîr ismi kırk beş ayette, muktedir ismi de dört ayette (bk. MUKTEDİR) ilahi zatı tanımlamaktadır.
KADİR GECESİNİN ANLAMI
Kadir doksan dokuz isme yer veren rivayetlerde bulunmaktadır (İbn Mâce, “Duʿâʾ”, 10; Tirmizî, “Daʿavât”, 82), kadirle birlikte diğer hadis rivayetlerinde de Allah’a atfedilmektedir.
Kadir isminin kadire oranla daha belirgin bir anlama sahip olduğu düşünülmektedir. Kur’an’da kādir insanlara da atfedildiği halde kadîr yalnızca Allah’ı tanımlamıştır. Kadir’in bulunduğu ayetlerde ilahi kudret ayet indirmek, ceza göndermek, ölüleri canlandırmak, doğanın ve toplumsal yaşamın işleyişiyle ilgili yasaları uygulamak üzere alanlara dönükken kadîr ismi, geçtiği kırk beş ayetin otuz beşinde birçok konuyu içine aldıktan sonra “her şeye gücü yeten” anlamıyla çok kapsamlı bir içeriğe sahiptir.
Kadir, doksan dokuz esmâ-i hüsnâdan yaklaşık aynı manaya gelen kavî ve muktedir isimleriyle içerik ortaklığı, “iradesini her durumda gerçekleştiren” anlamındaki cebbâr, “yenilmeyen, tek galip” anlamındaki azîz ve “yenilmeyen, tek kudret ve yetki sahibi” anlamındaki kahhâr isimleriyle anlam yakınlığı içindedir.
