İkinci Dünya Savaşı’nın akabinde tesis edilen ABD ve Avrupa arasındaki bağlar art arda sarsıntılar yaşadı.
Evvel ABD Başkan Yardımcısı JD Vance’in Münih Güvenlik Konferansı’nda Avrupa’yı eleştirmesi, akabinde ABD’nin, Avrupa ve Ukrayna’yı çağırmadan Rusya ile görüşerek ikili ilişkileri normalleştirme teşebbüsünde bulunması şok etkisi yarattı.
Avrupalı yetkililer ise Amerika’dan bağımsızlıklarını alma vaktinin geldiğini artık daha vurgulu bir şekilde belirtiyor. Acaba Transatlantik ittifakının sonuna mı geliyoruz? Ve ABD kıtaya desteğini azaltmaya hazırlanırken Avrupalılar kendi güvenliklerinin mesuliyetini alabilir mi?
Trump’ın Ukrayna siyasetini ani bir formda değiştirmesinin akabinde, Avrupa’nın Amerika’dan artık bağımsızlığını kazanması gerektiği istikametindeki çağrılar arttı. Peki, Avrupa ABD’siz yaşayabilir mi?
Dünyanın en zengin, güçlü 27 ülkesinden oluşan bir Avrupa Birliği’nden bahsediyoruz, bu durumda elbette Amerika olmadan rahatlıkla yaşayabiliriz. Ancak tarihe ve mevcut duruma baktığımızda ise, son yüzyılın büyük bir kısmında askeri olarak Amerika’ya dayanan bir Avrupa görüyoruz. Amerika’ya olan bu bağımlılık yalnızca fizikî ve maddi imkanlar manasında değil, Avrupa Amerika’ya ruhsal olarak da bağımlı. Bugün birçok Avrupa ülkesi liderine “ABD olmadan kendimizi koruyabilir miyiz?” diye sorsanız, alacağınız karşılık kesinlikle “hayır” olacaktır. Tabii ki biz Avrupalılar olarak Amerika üzere büyük bir gücün desteğini yanımızda hissederek hayatlarımızı sürdürmeyi çok isteriz. Ancak bir sabah Amerika’ya eskisi üzere güvenip ve dayanmayacağımız gerçeğiyle karşılaştık. Onun için hem fizikî hem de ruhsal olarak hazırlık yapmamız gereken şey, dünyanın en güçlü 27 ülkesi olarak artık Amerika olmadan kendi başımızın çaresine bakmak olmalı.
Avrupa Birliği ekonomik olarak kendi kendine yetebilen büyük bir güç. Ancak güvenliği mevzu bahis olduğunda birebir şeyi söyleyemiyoruz. Peki Avrupa Amerika olmadan kendini nasıl güvende hissedebilir?
Bunu aşmanın tek yolu güvenlik alanında daha fazla yatırım yapmalarından geçiyor. Şu an halihazırda Avrupa ülkeleri, gayri safi ulusal hasılalarının yüzde 2’sini güvenlik alanındaki harcamalara ayırıyor. Bunu önümüzdeki süreçte daha da artırabilirlerse, önemli bir askeri yetkinliğe ulaşacaklarını düşünüyorum. Elbette mevzu yalnızca ne kadar askeri güce sahip olmakta değil, bu askeri gücün nasıl kullanılacağına dair Avrupa ülkeleri arasında tesirli bir irtibat ve uyum sisteminin kurulmasını gerektirecektir. Ve daha da kıymetlisi, güvenlik konusunda herşeyi Avrupa ülkeleri olarak tek başımıza yapmak zorunda değiliz. Amerika artık NATO’dan yüz çevirmiş olabilir. Lakin Türkiye, Kanada, Norveç ve İngiltere üzere hala NATO’nun müttefiki olan, bize dayanak olacak, Avrupa’nın güvende olmasını önemseyen ve destekleyen ülkeler var.
Nathalie Tocci Fransa Cumhurbaşkanı Macron uzun vakittir “gerçek bir Avrupa ordusu” için baskı yapmasıyla biliniyor. Peki sizce kendine yetebilen, gerçek bir Avrupa ordusu kurulabilir mi?
Ben buna sıfırdan bir Avrupa ordusu kurma olarak bakmıyorum. Amerika’nın tesiri bir yana, Avrupalı ülkeler hem kendi aralarında hem de NATO iş birliği içinde güvenlik konusunda vakit içinde birçok kabiliyet geliştirdi. Onun için sıfırdan bir Avrupa ordusu kurma fikrinden çok, ben mevcut olan kalibiyet ve tecrübelerle ve tüm Avrupa ülkeleri olarak daha yakın irtibatta olarak kapasitemizi daha üst düzeye çıkarma fikrine daha yakınım. Hele ki Avrupa kıtasında, hemen yanı başımızda bir savaş sürerken bu efora girilmemesi gerektiği düşüncesindeyim.
ABD ve Rusya Riyad’da hem alakaleri düzeltmek hem de 3 yılı aşan savaşı bitirmek için bir ortaya gelmişti. Lakin bu görüşmelere ne AB ne de Ukrayna davetedildi. Avrupalılar, Amerika Birleşik Devletleri ve Rusya Federasyonu’nun Ukrayna’daki harp ile alakalı görüşmelerine mesafeli mi durmalı? Ve bu konuya nasıl dahil olabilirler?
Avrupa olarak aslında o istişarelerde bulunmamız gerekip gerekmediğinden emin değilim. Çünkü problem iki devlet arasında, yani Ukrayna ve Rusya arasında olması gereken bir diyalog bu. ABD, şu anda hem Ukrayna ile gerek kıymetli yeraltı kaynakları aracılığıyla gerekse diğer açılardan anlaşmaya çalışıyor, bir yandan da Rusya ile bağlantılarını normalleştirmeye çalışıyor. Peki biz Avrupalılar ne yapıyoruz, Avrupalı olmaya Türkiye Cumhuriyeti’ni de dahil ediyorum. Biz ne arzuluyoruz, hangi hedeflere ulaşabiliriz, olmazsa olmazlarımız neler bunları netleştirmemiz gerekiyor. Burada ABD’nin davranışlarına göre pozisyon almaktan çok kendi tutumumuz ve duruşumuzu ortaya koymamız gerekiyor.
Eski birlikler dağılırken, yepyeni uzlaşmaların yapıldığı bir dönemden geçiyoruz. Peki siz bu yeni inşa edilen düzende Türkiye’yi nerede görüyorsunuz?
Ben daima Türkiye’yi bir Avrupa devleti olarak addettim. Türkiye’nin, Avrupa’nın emniyetini temin etme konusunda çok büyük bir katkısı bulunuyor. Hem NATO ile güçlü bir iş birliği içinde olması, hem Ukrayna hem de Rusya ile diplomatik temaslarını sürdürmesi kıymetli. Yalnızca Avrupa coğrafyasında değil, bölgede de Türkiye’nin Suriye başta olmak üzere üstlendiği çok ehemmiyetli fonksiyonlar mevcut. İşte tam da bu yüzden Türkiye ile daha yakın bir dayanışma içinde olmamak hem Türkiye hem de Avrupa Birliği açısından kelimenin tam anlamıyla bir yıkım olur. Umarım bu denli hayatî önem taşıyan bir alakanın bir sonraki aşamaya taşınması için uygun bir an olduğunun idrakine varılır ve bu yönde girişimlerde bulunulur.
